GỢI Ý VIẾT VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI

Dạng đề nghị luận xã hội là dạng đề kiểm tra về kiến thức và kỹ năng, vốn sống, mức độ hiểu biết của học viên về xã hội để những em nêu lên những tâm lý về đời sống, về tâm tư nguyện vọng nói chung nhằm mục đích giáo dục, rèn luyện nhân cách cho học viên. Nhìn chung, dạng đề văn nghị luận xã hội thường tập trung chuyên sâu vào một số ít yếu tố cơ bản mang giá trị đạo lý làm người, những hiện tượng kỳ lạ thường xảy ra trong xã hội mà qua đó trở thành kinh nghiệm tay nghề sống cho mọi người .

I. CÁC DẠNG ĐỀ NGHỊ LUẬN XÃ HỘI THƯỜNG GẶP

1. Nghị luận về một hiện tượng đời sống

– Hiện tượng có tác động tích cực đến suy nghĩ (tiếp sức mùa thi, hiến máu nhân đạo…).

– Hiện tượng có tác động ảnh hưởng xấu đi ( đấm đá bạo lực học đường, tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải … ) .- Nghị luận về một mẩu tin tức báo chí truyền thông ( hình thức cho một đoạn trích, mẩu tin trên báo … Rút ra vấn đề nghị luận ) .

2. Nghị luận về một tư tưởng đạo lý

– Tư tưởng mang tính nhân văn, đạo đức (lòng dũng cảm, khoan dung, ý chí nghị lực…).

– Tư tưởng phản nhân văn ( ích kỷ, vô cảm, thù hận, gian dối … ) .- Nghị luận về hai mặt tốt xấu trong một yếu tố .- Vấn đề có đặc thù đối thoại, bàn luận, trao đổi .- Vấn đề đặt ra trong mẩu truyện nhỏ hoặc đoạn thơ .

II. NHỮNG VẤN ĐỀ LƯU Ý KHI LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN

1. Đọc kỹ đề

– Mục đích: Hiểu rõ yêu cầu của đề, phân biệt được tư tưởng đạo lý hay hiện tượng đời sống.

– Phương pháp xác lập : Đọc kỹ đề, gạch chân dưới từ, cụm từ quan trọng để lý giải và xác lập vấn đề cho toàn bài. Từ đó có xu thế đúng mà viết bài cho tốt .

2. Lập dàn ý

– Giúp ta trình bày văn bản khoa học, có cấu trúc chặt chẽ, hợp logic.

– Kiểm soát được mạng lưới hệ thống ý, lập luận ngặt nghèo, mạch lạc .- Chủ động dung tích những vấn đề tương thích, tránh lan man, dài dòng .

3. Dẫn chứng phù hợp

– Không lấy những dẫn chứng chung chung (không có người, nội dung, sự việc cụ thể) sẽ không tốt cho bài làm.

– Dẫn chứng phải có tính thực tiễn và thuyết phục ( người thật, việc thật ) .- Đưa dẫn chứng phải thật khôn khéo và tương thích ( tuyệt đối không kể lể dài dòng ) .

3. Lập luận chặt chẽ, lời văn cô động, giàu sức thuyết phục

– Lời văn, câu văn, đoạn văn viết phải cô đúc, ngắn gọn.

– Lập luận phải ngặt nghèo .- Cảm xúc trong sáng, lành mạnh .- Để bài văn thấu tình đạt lý thì phải liên tục tạo lối viết song song ( ưng ý, không đống ý ; ngợi ca, phản bác … ) .

4. Bài học nhận thức và hành động

– Sau khi phân tích, chứng minh, bàn luận… thì phải rút ra cho mình bài học.

– Thường bài học kinh nghiệm cho bản thân khi nào cũng gắn liền với rèn luyện nhân cách cao đẹp, đấu tranh vô hiệu những thói xấu ra khỏi bản thân, học tập lối sống …

5. Độ dài cần phù hợp với yêu cầu đề bài

– Khi đọc đề cần chú ý yêu cầu đề (hình thức bài làm là đoạn văn hay bài văn, bao nhiêu câu, bao nhiêu chữ…) từ đó sắp xếp ý tạo thành bài văn hoàn chỉnh.

III. CẤU TRÚC ĐỀ VÀ CÁC DẠNG ĐỀ CỤ THỂ

1. Nghị luận về tư tưởng đạo lý

1.1 Khái niệm: Nghị luận về một tư tưởng, đạo lý là bàn về một vấn đề thuộc lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, quan điểm nhân sinh (như các vấn đề về nhận thức; về tâm hồn nhân cách; về các quan hệ gia đình xã hội, cách ứng xử; lối sống của con người trong xã hội…).

1.  Cấu trúc bài văn:

a. Mở bài

– Giới thiệu khái quát tư tưởng, đạo lý cần nghị luận.

– Nêu ý chính hoặc câu nói về tư tưởng, đạo lý mà đề bài đưa ra .

b. Thân bài

– Luận điểm 1 : Giải thích nhu yếu đề+ Cần lý giải rõ nội dung tư tưởng đạo lý .+ Giải thích những từ ngữ, thuật ngữ, khái niệm, nghĩa đen, nghĩa bóng ( nếu có ) .+ Rút ra ý nghĩa chung của tư tưởng, đạo lý ; quan điểm của tác giả qua câu nói ( thường dành cho đề bài có tư tưởng, đạo lý được bộc lộ gián tiếp qua câu danh ngôn, tục ngữ, ngạn ngữ … ) .- Luận điểm 2 : Phân tích và chứng tỏ+ Các mặt đúng của tư tưởng, đạo lý ( thường vấn đáp thắc mắc tại sao nói như thế ? ) .+ Dùng dẫn chứng xảy ra đời sống xã hội để chứng tỏ .+ Từ đó chỉ ra tầm quan trọng, công dụng của tư tưởng, đạo lý so với đời sống xã hội .- Luận điểm 3 : phản hồi lan rộng ra yếu tố+ Bác bỏ những biểu lộ xô lệch có tương quan đến tư tưởng, đạo lý ( vì có những tư tưởng, đạo lý đúng trong thời đại này nhưng còn hạn chế trong thời đại khác, đúng trong thực trạng này nhưng chưa thích hợp trong thực trạng khác ) .+ Dẫn chứng minh họa ( nên lấy những tấm gương có thật trong đời sống ) .- Rút ra bài học kinh nghiệm nhận thức và hành vi

+ Rút ra những kết luận đúng để thuyết phục người đọc.

+ Áp dụng vào thực tiễn đời sống .

c. Kết bài

– Nêu khái quát đánh giá ý nghĩa tư tưởng đạo lý đã nghị luận.

– Mở ra hướng tâm lý mới .

2. Dàn ý về dạng đề mang tính nhân văn

2.1 Khái niệm:

– Các tính nhân văn tốt đẹp : lòng yêu nước, ý thức đoàn kết, ý chí nghị lực, tôn sư trọng đạo …- Hình thức : thường ra dưới dạng một quan điểm, một câu nói, một hay vài câu thơ hoặc tục ngữ, ngạn ngữ …

2.2 Cấu trúc bài làm

a. Mở bài: Trong trường hợp là đề yêu cầu bàn về một câu nói, một ý kiến thì chúng ta nêu nội dung của ý kiến rồi dẫn ý kiến vào.

Ví dụ trường hợp đề là một bài văn nghị luận ngắn nêu tâm lý về một yếu tố nào đó như : Viết một bài văn nghị luận ngắn trình diễn tâm lý của anh / chị về câu nói của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm : “ Đời phải trải qua giông tố nhưng không được cúi đầu trước giông tố ” .Ta mở bài như sau :Cuộc sống quanh ta có biết bao nhiêu là khó khăn vất vả và thử thách. Nếu tất cả chúng ta hèn nhát và yếu ớt chắc như đinh sẽ gặp thất bại nhưng với ý chí và nghị lực vượt qua mọi gian khó thì con đường vươn đến thành công xuất sắc sẽ mở ra trước mắt. Liệt sĩ Đặng Thùy Trâm đã ghi lại trong những dòng nhật ký đầy máu, nước mắt và niềm tin : “ Đời phải trải qua giông tố nhưng không được cúi đầu trước giông tố ”. Đó là giá trị chân lý sống, là con đường vươn tới tương lai .

b. Thân bài

Trong trường hợp đề chỉ nhu yếu bàn về đức tính của con người .Ví dụ : Cho mẩu chuyện sau : “ Có một con kiến đang tha chiếc lá trên sống lưng. Chiếc lá lớn hơn con kiến gấp nhiều lần. Đang bò, kiến gặp phải một vết nứt khá lớn trên nền xi-măng. Nó dừng lại giây lát, đặt chiếc lá ngang qua vết nứt rồi vượt qua bằng cách bò lên trên chiếc lá. Đến bờ bên kia, con kiến lại liên tục tha chiếc lá và liên tục cuộc hành trình dài ”. Bằng một văn bản ngắn ( khoảng chừng 1 trang giấy thi ), trình diễn tâm lý của em về ý nghĩa mẩu chuyện trên .Trước hết, ta cần khám phá thông điệp câu truyện gửi đến : Những khó khăn vất vả, trở ngại vẫn thường xảy ra trong đời sống, luôn vượt khỏi toan tính và dự tính của con người. Vì vậy, mỗi người cần phải có nghị lực, phát minh sáng tạo để vượt qua .- Giải thích ý nghĩa truyện :+ Chiếc lá và vết nứt : Biểu tượng cho những khó khăn vất vả, khó khăn vất vả, trở ngại, những biến cố hoàn toàn có thể xảy ra đến với con người bất kể khi nào .+ Con kiến dừng lại trong chốc lát để tâm lý và nó quyết định hành động đặt ngang chiếc lá qua vết nứt, rồi vượt qua bằng cách bò lên trên chiếc lá. Đó là hình tượng cho con người biết đồng ý thử thách, biết kiên trì, phát minh sáng tạo, gan góc vượt qua bằng chính năng lực của mình .- Bàn luận+ Thực tế : những người biết gật đầu thử thách, biết kiên trì, phát minh sáng tạo, dũng mãnh vượt qua bằng chính năng lực của mình sẽ vươn đế thành công xuất sắc .+ Tại sao con người cần có nghị lực trong đời sống ?Cuộc sồng không phải khi nào cũng dịu dàng êm ả, xuôi nguồn mà luôn có những dịch chuyển, những khó khăn thử thách. Con người cần phải có ý chí, nghị lực, mưu trí, phát minh sáng tạo và bản lĩnh mạnh dạn đương đầu với khó khăn vất vả gian nan, học cách sống cạnh tranh đối đầu và gan góc ; học cách vươn lên bằng nghị lực và niềm tin. Dẫn chứng : Lê Lợi mười năm nếm mật nằm gai đưa cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đến thắng lợi .- Phê phán những ý niệm, tâm lý sai lầm :+ Tuy nhiên cạnh bên đó vẫn còn những người bi quan, chán nản, than vãn, buông xuôi, ỷ lại, hèn nhát, gật đầu, đầu hàng, đổ lỗi cho số phận …. mặc dầu những khó khăn vất vả ấy chưa phải là toàn bộ .+ Dẫn chứng ( lấy từ trong thực tiễn đời sống ) .

– Bài học nhận thức và hành động:

+ Về nhận thức : Khi đứng trước thử thách cuộc sống cần bình tĩnh, linh động, nhạy bén tìm ra hướng xử lý tốt nhất ( chớ thấy sóng cả mà ngã tay chèo ) .+ Về hành vi : Khó khăn, gian nan cũng là điều kiện kèm theo thử thách và tôi luyện ý chí, là thời cơ để mỗi người chứng minh và khẳng định mình. Vượt qua nó, con người sẽ trưởng thành hơn, sống có ý nghĩa hơn .

c. Kết bài

– Khẳng định lại vấn đề.

– Liên hệ .Ví dụ : Tóm lại, đời sống không phải khi nào cũng thuận buồm xuôi gió. Khó khăn, thử thách, sóng gió hoàn toàn có thể nổi lên bất kể khi nào. Đó là qui luật tất yếu mà con người phải đương đầu. Vì thế cần phải rèn luyện nghị lực và có niềm tin vào đời sống. “ Đường đi trải đầy hoa hồng sẽ không khi nào dân đến vinh quang ” .

3. Dạng đề nêu những vấn đề tác động đến việc hình thành nhân cách con người

3.1 Các vấn đề thường gặp:

– Vấn đề tích cực : tình yêu quê nhà quốc gia, lòng nhân ái, tình yêu vạn vật thiên nhiên, ý chí nghị lực, hành vi dũng mãnh …- Vấn đề xấu đi : Thói gián trá, lối sống ích kỷ, phản bội, ghen tị, vụ lợi cá thể …

3.2 Dạng đề

Đề thường ra dưới dạng một quan điểm, một câu nói, tục ngữ, ngạn ngữ, một mẩu chuyện nhỏ, một đoạn tin trên báo đài …Ví dụ : Hồ Chí Minh ngày hôm nay đầy nắng. Cái nắng gắt như thiêu như đốt khiến dòng người chạy bạt mạng hơn. Ai cũng muốn chạy cho nhanh để thoát khỏi cái nóng. Một người phụ nữ độ tuổi trung niên đeo trên vai chiếc túi balo thật lớn, tay còn xách giỏ trái cây. Phía sau bà là một thiếu niên. Cứ đi được một đoạn, người phụ nữ phải dừng lại nghỉ mệt. Bà lắc lắc cánh tay, xoay xoay bờ vai cho đỡ mỏi. Chiếc balo nặng oằn cả sống lưng. Chàng thiếu niên con bà bước lững thững, nhìn trời ngó đất. Cậu chẳng mảy may chú ý đến những giọt mồ hôi đang thấm ướt vai áo mẹ. Chốc chốc thấy mẹ đi chậm hơn mình, cậu còn quay lại gắt gỏng : “ Nhanh lên mẹ ơi ! Mẹ làm gì mà đi chậm như rùa ” .( Những câu truyện xót xa về sự vô cảm của con trẻ – http://vietnamnet.vn )Viết văn bản ngắn ( khoảng chừng một trang giấy thi ) nêu tâm lý của em về hiện tượng kỳ lạ được nhắc đến trong câu truyện trên .

a. Mở bài

Ta có gợi ý mở bài như sau : “ Trong đời sống, nếu như tất cả chúng ta có sự chăm sóc lẫn nhau, biết tâm lý về nhau thì cuộc sống sẽ đẹp biết bao. Thế nhưng, lúc bấy giờ sự hờ hững vô cảm của giới trẻ đang Open ngày càng nhiều. Những câu truyện xót xa về sự vô cảm của con trẻ được đăng trên vietnamnet.vn đã gợi cho tất cả chúng ta nhiều suy tư về ý niệm sống trong xã hội. ”

b. Thân bài

– Giải thích+ Thế nào là lạnh nhạt, vô cảm ?+ Những hiện tượng kỳ lạ vô cảm, lạnh nhạt trong mái ấm gia đình lúc bấy giờ được biểu lộ như thế nào ? ( tóm tắt lại văn bản một cách ngắn gọn, rút ra yếu tố ) .- Bàn luận

+ Thực trạng: Thờ ơ, vô tâm; quát mắng cha mẹ; đánh đập, thậm chí làm người thân tổn thương vì những hành vi bạo lực,…

+ Hậu quả : Con người trở nên lãnh cảm với mọi thứ, tình cảm thiếu thốn dễ phát sinh tội ác, khó hình thành nhân cách tốt đẹp ; mái ấm gia đình thiếu hơi ấm, nguội lạnh, thiếu niềm hạnh phúc, dễ gây bất hòa ; sự vô cảm, cái ác sẽ thống trị và nhân lên trong xã hội, …+ Nguyên nhân :* Bản thân ( thiếu ý thức san sẻ gian khó với mọi người xung quanh, chỉ biết vụ lợi … ) .* Gia đình ( cha mẹ quá nuông chìu con cháu, thiếu giáo dục ý thức hội đồng cho con cháu … ) .* Nhà trường ( chỉ chăm sóc dạy chữ mà coi nhẹ việc giáo dục đạo đức, tu dưỡng tình cảm cho học viên … ) .* Xã hội ( sự tăng trưởng không ngừng của khoa học, con người trở nên xơ cứng, chỉ nghĩ đến cá thể, thiếu ý thức hội đồng … ) .- Phê phán

+ Những biểu hiện lạnh lùng vô cảm.

+ Đề cao thái độ đồng cảm, tình người .+ Nêu dẫn chứng .- Bài học nhận thức và hành vi

+ Về nhận thức: đây là một vấn đề xấu nhiều tác hại mà mỗi chúng ta cần đấu tranh và loại bỏ ra khỏi bản thân mình và xã hội.

+ Về hành vi, cần học tập và rèn luyện nhân cách, sống cao đẹp, chan hòa, san sẻ, có ý thức hội đồng .

c. Kết bài

Quan tâm, san sẻ với mọi người chung quanh để đầy ý nghĩa .

4. Cách thiết lập dàn ý nghị luận về hiện tượng đời sống

4.1 Khái niệm

– Nghị luận về một hiện tượng đời sống là bàn bạc về một hiện tượng đang diễn ra trong thực tế đời sống xã hội mang tính chất thời sự, thu hút sự quan tâm của nhiều người (như ô nhiễm môi trường, nếp sống văn minh đô thị, tai nạn giao thông, bạo hành gia đình, lối sống thờ ơ vô cảm, đồng cảm và chia sẻ…).

– Đó hoàn toàn có thể là một hiện tượng kỳ lạ tốt hoặc xấu, đáng khen hoặc đáng chê .- Phương pháp : Để làm tốt kiểu bài này, học viên cần phải hiểu hiện tượng kỳ lạ đời sống được đưa ra nghị luận hoàn toàn có thể có ý nghĩa tích cực cũng hoàn toàn có thể là xấu đi, có hiện tượng kỳ lạ vừa tích cực vừa xấu đi … Do vậy, cần địa thế căn cứ vào nhu yếu đơn cử của đề để gia giảm liều lượng cho hài hòa và hợp lý, tránh làm bài chung chung, không phân biệt được mặt tích cực hay xấu đi .

4.2 Thiết lập dàn ý

a. Mở bài: Giới thiệu hiện tượng đời sống phải nghị luận.

b. Thân bài

– Luận điểm 1: giải thích sơ lược hiện tượng đời sống; làm rõ những hình ảnh, từ ngữ, khái niệm trong đề bài.

– Luận điểm 2 : nêu rõ tình hình những biểu lộ và ảnh hưởng tác động của hiện tượng kỳ lạ đời sống .+ Thực tế yếu tố đang diễn ra như thế nào, có ảnh hưởng tác động ra sao so với đời sống, thái độ của xã hội so với yếu tố .+ Chú ý liên hệ với trong thực tiễn địa phương để đưa ra những dẫn chứng sắc bén, thuyết phục từ đó làm điển hình nổi bật tính cấp thiết phải xử lý yếu tố .- Luận điểm 3 : lý giải nguyên nhân dẫn đến hiện tượng kỳ lạ đời sống, đưa ra những nguyên do phát sinh yếu tố, những nguyên do từ chủ quan, khách quan, do tự nhiên, do con người. Nguyên nhân phát sinh yếu tố để yêu cầu phương hướng xử lý trước mắt, lâu dài hơn .- Luận điểm 4 yêu cầu giải pháp để xử lý hiện tượng kỳ lạ đời sống. Chú ý chỉ rõ những việc cần làm, phương pháp triển khai, yên cầu sự phối hợp với những lực lượng nào ) .

c. Kết bài

– Khái quát lại vấn đề đang nghị luận.

– Thái độ của bản thân về hiện tượng kỳ lạ đời sống đang nghị luận .

5. Cụ thể hóa cấu trúc hiện tượng đời sống có tác động đến con người

a. Mở bài:

Ví dụ 1 : “ Nước Ta vốn là một vương quốc yêu thích tự do và có nhiều truyền thống lịch sử nhân văn cao đẹp về lòng yêu thương con người, lòng yêu nước, ý thức đoàn kết, sự đồng cảm sẻ chia … Một trong những biểu lộ cao đẹp của truyền thống cuội nguồn ấy đang được tuổi trẻ thời nay phát huy. Đó chính là ( … ). Đây là một hiện tượng kỳ lạ tốt có nhiều ý nghĩa nhân văn cao đẹp. ”- Ví dụ 2 : “ Môi trường học đường của tất cả chúng ta lúc bấy giờ đang đứng trước thử thách bởi những vấn nạn : đấm đá bạo lực học đường, gian lận trong thi tuyển, nói tục chửi thề, bệnh thành tích trong giáo dục … Một trong những yếu tố thử thách số 1 lúc bấy giờ đó chính là ( … ). Đây là một hiện tượng kỳ lạ xấu đi có nhiều tai hại mà ta cần lên án và vô hiệu ” .- Ví dụ 3 : Xã hội của tất cả chúng ta lúc bấy giờ đang đứng trước nhiều thử thách như : tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải, ô nhiễm môi trường tự nhiên, nạn tham nhũng, bệnh vô cảm … Một trong những yếu tố thử thách số 1 lúc bấy giờ đó chính là ( … ). Đây là một hiện tượng kỳ lạ xấu có nhiều mối đe dọa mà ta cần lên án và vô hiệu .

b. Thân bài

Ví dụ : Đề bàn về tai nạn thương tâm giao thông vận tải .Trước hết ta cần hiểu “ Tai nạn giao thông vận tải ” là gì ? Tai nạn giao thông vận tải là tai nạn đáng tiếc do những phương tiện đi lại tham gia giao thông vận tải gây nên. Bao gồm : tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải đường đi bộ, đường thủy, đường tàu, đường hàng không. Trong đó nhiều nhất là tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải đường đi bộ .Bàn luận :- Có rất nhiều nguyên do dẫn đến tai nạn thương tâm giao thông vận tải : ( trình diễn nguyên do ) :+ Chủ quan : ý thức người tham gia giao thông vận tải. Đây là ngyên nhân cơ bản, quan trọng nhất dẫn đến tai nạn thương tâm giao thông vận tải : không chấp hành luật giao thông vận tải, thiếu quan sát, phóng nhanh, giành đường, vượt ẩu, sử dụng rượu bia và những chất kích thích khi tham gia giao thông vận tải …+ Khách quan : hạ tầng giao thông vận tải còn hạn chế, chưa cung ứng nhu yếu xã hội, tỷ lệ dân số ngày càng đông …- Phân tích những nguyên do, tìm ra giải pháp khắc phục : ( trình diễn giải pháp ) .+ Xây dựng ý thức tôn trọng pháp lý+ An toàn giao thông vận tải – niềm hạnh phúc của mọi người, mọi nhà .+ Hãy chấp hành nghiêm luật giao thông vận tải đường đi bộ .+ Hãy đội mũ bảo hiểm để bảo vệ đời sống của bạn .+ Lái xe không cẩn thận – Ân hận cả đời .+ Hãy nói không với rượu, bia khi tham gia giao thông vận tải .+ Có văn hóa truyền thống giao thông vận tải là sống vì hội đồng .- Bài học bản thân : “ An toàn là bạn, tai nạn đáng tiếc là thù ” để không trở thành nạn nhân của tai nạn đáng tiếc giao thông vận tải. Như rèn luyện nhân cách, bản lĩnh ; tham gia vào những hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống lành mạnh …

c. Kết bài

– Tai nạn giao thông vận tải là một vấn nạn tác động ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội cần sữ chung sức của cả hội đồng .

– Hãy thể hiện mình là người có văn hóa khi tham gia giao thông.

Nghị luận xã hội là một yếu tố vô cùng đa dạng và phong phú, phong phú, đa diện yên cầu kiến thức và kỹ năng xã hội, kỹ năng và kiến thức sống, năng lực tiếp cận yếu tố của người học viên. Vì thế, những em cần rèn luyện cách nghĩ, cách nhìn yếu tố thật tinh tường để đạt hiệu suất cao khi nhìn nhận nhận định và đánh giá yếu tố xã hội. Trên đây là 1 số ít gợi ý nhỏ giúp những bạn làm hành trang khi viết văn nghị luận xã hội. Chúc những bạn học tốt .

Nguyễn Thủy Tiên

( Giáo viên Quốc tế Á Châu )

Source: https://vietnamgottalent.vn
Category: Học tập